Ο Βιασμός, οι «Ειδικοί» και η Κουλτούρα της Κακοποίησης

Βιασμός και κακοποίηση, δύο όροι που προφανώς δεν ταυτίζονται, έχουν όμως μια συνάφεια. Θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι συγγενείς όροι. Αφενός γιατί ο βιασμός και κάθε είδους σεξουαλική επίθεση ή απόπειρα επίθεσης-ασέλγειας αποτελούν μορφές κακοποίησης και αφετέρου διότι αυτές οι δύο τόσο αρνητικά φορτισμένες λέξεις έχουν ένα κοινό υπόβαθρο, μια κοινή αφετηρία. Το κοινό υπόβαθρο πάνω στο οποίο με μεγάλη ευκολία ανθούν τέτοιες πρακτικές είναι η εξοικείωση στη βία.

Μιλώντας για κακοποίηση ο κοινός νους ενδέχεται να ανατρέξει σε περιστατικά σωματικής βίας, όπως ξυλοδαρμό ή σωματικό τραυματισμό, και όντως αυτές είναι ακραίες εκδηλώσεις βίας και κακοποίησης που οι περισσότεροι αν όχι όλοι από εμάς είναι εύκολο να τις εντοπίσουμε και να τις ονοματίσουμε. Ενδιαφέρον όμως θα είχε το να μελετήσουμε το κατά πόσο το κριτήριο μας είναι οξυμένο σε περιπτώσεις πιο «ύπουλης» και «κεκαλυμμένων μορφών» βίας, μάρτυρες των οποίων είμαστε καθημερινά όλοι μας. Πόσοι από εμάς θα μιλήσουμε για κακοποίηση σε περιπτώσεις εξύβρισης και λεκτικών επιθέσεων, πράγμα εξαιρετικά διαδεδομένο στις μέρες μας ειδικά μέσω της ανωνυμίας που προσφέρει το διαδίκτυο? Πόσοι-ες θα αντιδρούσαμε σε ένα σεξιστικό «πείραγμα» ενός περαστικού στο δρόμο ή σε έναν πιο «εκδηλωτικό» προϊστάμενο στο χώρο εργασίας μας? Ποιος θα αντιληφθεί το κακοποιητικό μοτίβο πίσω από τη διαφήμιση που θέλει τη γυναίκα «καλλίγραμμη, έτοιμη για παραλία»? Θα αντιδρούσαμε/καταγγέλλαμε στις αρχές συμπεριφορές ρατσιστικού περιεχομένου απέναντι στ@ ΛΟΑΤΚΙ άτομα, στον πρόσφυγα, στην γυναίκα, στον φτωχό?  Είμαστε σε θέση να εντοπίσουμε κακοποιητικές συμπεριφορές ή σκέψεις που πηγάζουν από εμάς για εμάς?

Η κουλτούρα της κακοποίησης αποτελεί μια κοινωνική κατασκευή με την οποία βαδίζουμε χέρι-χέρι εδώ και δεκαετίες και μαζί της διαμορφωνόμαστε και γαλουχούμαστε. Που μαζί της πλέκεται ο κοινός νους και δομεί το status quo. Τον κόσμο όπως τον ξέρουμε και την «κοινή γνώμη». Είναι τόσο κοντά που πλέον γίνεται δύσκολα αντιληπτή, αυτή και τα στερεότυπα που εμπεριέχει.

Τρανό τέτοιο παράδειγμα, εξαιρετικά επίκαιρο, αποτελεί το θέμα του βιασμού, καθώς μια μεγάλη συζήτηση έχει ανοίξει στο διαδίκτυο και όχι μόνο μετά από μια πρόσφατη τοποθέτηση σε κάποια ΜΜΕ μια «συμβούλου ψυχικής υγείας» η οποία υποστήριξε λίγο-πολύ πως το καλοκαίρι τα κρούσματα βιασμών αυξάνουν λόγω των υψηλότερων επιπέδων βιταμίνης D στους άνδρες, η οποία αυξάνει την σεξουαλική επιθυμία τους. Τόνισε επίσης πως σημαντικό ρόλο παίζουν και τα ρούχα των γυναικών-θυμάτων. Τοποθετήσεις σαν αυτή πάνω στο θέμα του βιασμού δεν είναι μόνο ατυχείς, αλλά θα μπορούσαν να ιδωθούν ως μια προσπάθεια «επιστημονικού ξεπλύματος» του θύτη από τους «ειδικούς ψυχικής υγείας».

Κατά καιρούς πολλά επιστημονικοφανή και μη, επιχειρήματα έχουν επιστρατευτεί για να φύγει η εστίαση από το θύτη και να μεταφερθεί σε προκλητικές συμπεριφορές των θυμάτων, στα ρούχα που φορούσαν όταν τους επιτέθηκαν ή σε αυξομειώσεις βιταμινών και χημείας. Είναι περιττό να πούμε πως καμία τέτοια θεωρία δεν έχει αποδειχτεί επιστημονικά και καμία τέτοια απόπειρα μετάθεσης ευθύνης από τον θύτη στο θύμα και στη βιολογία δεν μπορεί ποτέ να είναι ανεκτή. Είναι καλό να θυμόμαστε ότι η κακοποιητική κουλτούρα γεννάται κοινωνικά, αναπαράγεται κοινωνικά και συχνά εσωτερικεύεται και αναπαράγεται ή αποσιωπάται από εμάς τους ίδιους. Είναι στο δικό μας χέρι αν θα την εντοπίσουμε, αν θα την αγνοήσουμε, αν θα την υπομείνουμε σιωπηλά ή στον αντίποδα…αν θα επιλέξουμε να αντιδράσουμε ώστε να σπάσουμε την αλυσίδα.